Özet
Biyografi 1901 yılında Ankara'da doğdu. Ankara
İdadisi'nde okudu. 1917 yılında iş hayatına atıldı.
1926 yılında
babasının ticarethanesini devir alarak "Koçzade Ahmet Vehbi" ismi ile Ankara
Ticaret Odası'na kaydettirdi.
Bir yandan Ticaret ile
uğraşırken diğer yandan Ford ve Standart Oil gibi yabancı şirketlerin Türkiye
temsilciklerini alarak işlerini büyüttü. Daha sonra taahhüt işlerine girdi.
1938 yılında
müesseseleşme yolunda ilk adımı atıp İstanbul'da Koç Ticaret A.Ş.'ni kurdu.
1948'de, General
Electric'i Türkiye'de ampül fabrikası kurmaya ikna ederek ortak yatırıma girdi,
fabrika 1952'de üretime başladı.
Hayır işleri yapmayı da toplumsal bir görev kabul eden Koç Sosyal alandaki
girişimlerini;
...gibi
kurumlarla başlattı.
1950'li yıllarda Koç
sanayide ciddi adımlar atarak ithal mallarını ikame edecek yerli sanayi yatırımlara
girdi. Otomotiv, beyazeşya, radyatör, elektronik cihazlar, mensucat, kibrit ve benzeri
birçok malın yerli üretimini gerçekleştirdi.
Bugün ülkemizin en
büyük özel sanayi şirketi olan Arçelik
1955'de, Türk Demir Döküm
Fabrikası 1954'de kuruldu. 1959'da Türk otomotiv sanayiinin ilk kuruluşu olan Otosan üretime başladı, 1962'de Aygaz kuruldu. Bunları daha bir çok
sanayi kuruluşu takip etti.
Sanayi Şirketlerinin
sayısı giderek artınca; özel kuruluşların ancak kurumsallaşma ile
yaşayabileceğine inanan Vehbi Koç bunları bir merkezden yönlendirmek ve en iyi kaynak
tahsisi yapmak için 1963 yılında Türkiye'nin ilk Holding'i olan Koç Holding'i kurdu.
Holding kurulduktan
sonra da yeni yeni şirketlerin kuruluşu birbirini takip etti. 1966 yılında ilk yerli
Türk otomobili olan Anadol piyasaya çıkarıldı.
Tarım sektöründe de
yatırım yapmayı hedef alan Vehbi Koç bu sektördeki imkanları uzun süre
araştırdı. Türkiye'nin tarım potansiyelini anlaşmalı çiftlik modeli ile ihracata
yönlendiren sektöründe öncüsü olan TAT
domates salçası fabrikasını 1967'de kurdu.
1968'de Türk Otomotiv
Sanaiinde en büyük adım atıldı, FİAT ile ortak Tofaş kuruldu. Tofaş 1971 yılında, ismini Sultan Murat'tan alan
Murat marka otomobillerin üretimine başladı.
İhracatın ülke
ekonomisi için önemini çok erken gören Vehbi Koç 1970 yılında Türkiye'nin ilk
ihracatçı sermaye şirketi olan Ram'ı
kurdu.
Vehbi Koç yapmak istediği işleri Holding vasıtası ile profesyonel yöneticilere
devrederken kendisi sosyal hizmetlere ve vakıf hizmetlerine ağırlık verdi.
1967 yılında bir
yurtdışı seyahatten aldığı ilham ile, çelenk bağışlarının eğitime
yönlendirmek üzere Türk Eğitim Vakfı'nın kuruluşuna öncülük yaptı.
1969 yılında,
eğitim, sağlık ve kültür alanında faaliyet göstermek üzere Vehbi Koç
Vakfı'nı kurdu. Bu vakıf birçok kültür, sağlık ve eğitim projesi
gerçekleştirmiştir.
1976 'da Taksim'deki
Atatürk Kitaplığı İstanbul Belediyesi'ne armağan edildi.
1980 'de Vehbi Koç'un
Merhum eşi Sadberk Hanım'ın anısına Türkiye'nin ilk ciddi özel müzesi olan Sadberk Hanım Müzesi
açıldı.
1987 yılında
yabancı dilde eğitim yapan Vehbi
Koç Vakfı Koç Özel Lisesi, 1993 yılında Vehbi Koç Vakfı Üniversitesi eğitime başladı.
1984 yılında kendini
emekliye ayırıp, sosyal faaliyete daha fazla ağırlık verdi.
Türkiye'nin nüfus ve
aile sağlığı sorununun önemini gören Vehbi Koç 1985 yılında Türkiye Aile Sağlığı
ve Planlaması Vakfı'nı kurdu ve vefatına kadar başkanlığını yürüttü.
1987 yılında
Milletlerarası Ticaret Odası Vehbi Koç'u Yılın
İş Adamı ilan etti. Plaketi bizzat Yeni Delhi'de yapılan törende Hisdistan
Başbakanı Ghandi verdi.
1994'de Birleşmiş
Milletler Teşkilatı, Türkiye Aile Sağlığı ve Planlaması Vakfı'nı ve Başkanını
başarılı çalışmalarından dolayı ödüllendirdi. Dünya Nüfus Planlaması Ödülü 14 Haziran 1994'de
Boutros Gali tarafından Vehbi Koç'a verildi.
Bu kadar uğraşı
sırasında, Vehbi Koç tecrübelerini gelecek nesillere aktarmak amacı ile kitap
yazmayı da ihmal etmedi. 1973 yılında "Hayat
Hikayem" ve 1987 yılında "Hatıralarım,
Görüşlerim, Öğütlerim" isimli iki kitabı yayınlandı. Her ikisi de
İngilizce'ye çevrildi.
Şirketlerine
yayınladığı bir "Hedefler ve İlkeler Belgesinde",
kendi anayasasını şöyle tarif ediyor:
"Benim Anayasam
şudur : Devletim ve ülkem var oldukça ben de varım. Demokrasi varsa hepimiz varız.
Memleketimizin ekonomisini kuvvetlendirmek için elimizden gelen bütün gayreti
göstermeliyiz. Ekonomimiz güçlendikçe demokrasi daha iyi yerleşir, dünyadaki
itibarımız artar. "
Sanayi, ticaret ve
uluslararası ortaklıklarla, vakıflarla, sosyal hizmetlerle ve eğitim ile dolu dolu
geçen bir 95 yıl yaşadı Vehbi Koç.
95 yılda 100'den
fazla şirket. 13 milyar dolar ciro, 40.000 civarında doğrudan çalışan insan, 900
milyon dolara yakın ihracat. Yılda 500-600 milyon dolar yatırım yapan bir kuruluşu
yarattı.
Özel sektör eli ile
sanayileşmede, müesseseleşmede, profesyonel yönetimde, vakıflar kanalı ile eğitim,
sağlık ve sosyal hizmetlerde örnek alınacak bir iş adamıdır.
|